Heraclitus’un ağlaması, Democritus’un gülmesi (Seneca, De Ira 2.10.4-5)

Heraclitus ve Democritus — Donato d’Angelo ou Donato di Pascuccio d’Antonio. 1444-1514. Rome. Vers 1486. Milan. Pinacoteca Brera.

Quid tollit iram sapientis? turba peccantium. Intellegit quam et iniquum sit et periculosum irasci publico vitio. Heraclitus quotiens prodierat et tantum circa se male viventium, immo male pereuntium viderat, flebat, miserebatur omnium qui sibi laeti felicesque occurrebant, miti animo, sed nimis inbecillo: et ipse inter deplorandos erat. Democritum contra aiunt numquam sine risu in publico fuisse; adeo nihil illi videbatur serium eorum quae serio gerebantur. Ubi istic irae locus est? aut ridenda omnia aut flenda sunt.

Bilgeyi öfkeden uzak tutan ne? Kusurlu insanların çokluğu. Bilge evrensel/yaygın bir kusura öfkelenmenin kendisi için haksız ve tehlikeli bir şey olduğunu anlamıştır. Heraclitus ne zaman dışarı çıkıp da etrafında kötü yaşayan ve kötü ölen insanların ne kadar çok olduğunu görse ağlar ve yumuşak ama daha çok zayıf yaradılışından ötürü karşısına çıkan tüm keyifli ve mutlu insanlara acırdı, kendisi de acınası insanlardan biriydi. Buna karşın Democritus’un toplum içinde gülmediği hiçbir an olmadığını söylerler; insanların ciddiye aldığı şeyler onla ciddi görünmüyordu. Peki, öfkenin buradaki yeri ne? Her şeye ya gülünmeli ya da ağlanmalı.

Seneca, De Ira 2.10.4-5

Çeviren: C. Cengiz Çevik