Birtakım filolojik hassasiyetler: Eskiçağ ve günümüze dair kişisel okumalar ::: İstanbul Üniversitesi, Latin Dili ve Edebiyatı bölümü, Dr.
Bugünlerde istifasını konuştuğumuz son Papa’yla birlikte Vatikan’da yeniden Latinceyi evrensel çapta kullanılan bir dil yapma çalışmaları da gelişim göstermiş, Papa birçok kez bu arzuyu dile getirmişti. Ancak ondan önce de Vatikan’ın bu kapsamda kimi çalışmalar yaptığını biliyoruz, bunlardan biri de modern terimlere Latince karşılıklar bulan bir ekip oluşturmak oldu. Adı Latinitas Foundation olan bu ekip (kuruluşu 1976) “Lexicon recentis Latinitatis” başlıklı bir çalışmayla mevcut terimlerin listesini iki cilt halinde yayınladı: Vol.1, A-L, 1992 ve Vol.2, M-Z, 1997. Bu listenin bir bölümüne Vatikan’ın resmî sitesinden ulaşabilirsiniz. (Almanca çevirisi için bkz. Lempertz, 1998)
Vatikan’ın bulduğu yeni terimlerin bir kısmını, Türkçeleştirerek yayınlamak istiyorum bu sayfada. Zaman içinde listeyi daha da genişleteceğim.
Abajur | Umbraculum lampadis |
Acı (içecek) | Amara potio |
Adamitik (eski, ilkel) | Adamianus (-a, -um) |
Ağaçkavunu suyu | Potio citrea |
Afrika uzmanı | Africanarum rerum studiosus |
Akrobat | Funambulus (-i) |
Akupunktur | Acupunctura |
Alkollü içki | Potio alcoholica |
Altruist (fedakâr, özgeci) | Aliorum studiosus |
Amatör (çaylak) | Tiro |
Ambulans | Arcera automataria |
Amnezi (hafıza kaybı) | Memoriae amissio |
Apartman | Diaeta |
Aranan kesinlik (acribia) | Exquisita diligentia |
Askı (askılık) | Vestium sustenaculum |
Aşağılayıcı | Calumniosus |
A priori | Ex antecapto iudicio |
Bahçe makası | Forficulae |
Bakkaliye | Taberna aromataria |
Balon yolcusu (baloncu) | Aerius viator |
Bambu | Harundo Indica |
Bandocu | Symphoniacus (-i) |
Banka | Argentaria |
Banka memuru | Curator nummularius |
Banknot | Charta nummaria |
Banyo kıyafeti | Subligaculum balneare |
Bar | Thermopolium |
Barmen | Tabernae potoriae minister |
Basketbol | Follis canistrique ludus |
Bebek bakıcısı | İnfantaria |
Beçtavuğu | Gallina Numidica |
Biftek | Caro costalis assa |
Bilet | Tessera viaria |
Bilgisayar | Instrumentum computatorium |
Bisküvi (çerez) | Crustulum |
Bomba | Pyrobolus (-i) = pyrobolum |
Borsa | Crumina (crumena) = pera = marsupium |
Buzdolabı (soğutucu) | Armarium frigidarium |
Buzul | Glaciata moles |
Casino | Aleatorium |
Ceket | Tunicula manicata = iacca = iaccilla |
Centilmen | Integer vir |
Check-up | Totius corporis inspectio |
Cin (içki) | Potio iunipera |
Çapata (İtalyan ekmeği, ciabatta) | Domestica crepida |
Çete | Praedatoria manus |
Çevre (ortam, ambiyans) | Locus (-i) = res externa = circumiacentia |
Çevre (sanat çevresi) | Artificum ambitus |
Çevre (yerel) | Domesticus convictus |
Çikolata | Socolata |
Çimento | Lithocolla |
Çingene | Hamaxobius (Hispanus = Aegyptanus) |
Çok-satan (bestseller) | Liber maxime divenditus |
Dağcı | Oribates = montium lustrator |
Dağcı sopası | Montanus baculus |
Daktilograf | Machinulae scriptoriae peritus |
Dans | Ludus saltatorius |
Demiryolu | Ferrivia |
Demokrasi | Indoles democratica |
Deodorant | Foetoris delumentum |
Denatüre (doğası bozulmuş) | Prolis decrementum |
Depresyon | Animi imminutio |
Dikta (rejim) | Imperiosum edictum |
Diskotek | Taberna discothecaria |
Draje şeker | Sacchari amygdalum |
Dükkan | Taberna |
Dürbün | Telescopium geminatum |
Düşes | Ducissa = ducis uxor |
Eczacı | Pharmacopola |
Edelvays (Aslanyağı, Alpyıldızı) | Leontopodium alpinum |
Efervesan | Bullans = fervens |
Egoist | Sui commodi studiosus |
Egoizm | Nimius amor sui |
Ek(leme) | Adiunctum (folium) |
Elektrik (+akımı) | Electrica vis |
Elektrikli fırın | Fornacula electrica |
Elektrik santrali | Electronica sedes |
Emirlik | Phylarchia |
Eroin | Heroinum |
Esir kampı | Campus captivis custodiendis |
Eşzamanlama | Aemulatio mercatoria |
Etek | Castula = gunna = gunnella |
Fabrika | Domus fabricatoria = ergasterium |
Fanlar (taraftarlar) | Admiratores studiosissimi |
Feribot | Navis traiectoria |
Film arşivi | Pellicularum cinematographicarum theca |
Fişek | Apparatus displosivus |
Flört | Amor levis |
Fork | Furcula |
Frak | Tunicula caudata |
Gaf | Actio incauta et incallida |
Gangster | Gregalis latro |
Gaz | Gasium |
Gazlı su | Aqua gasio medicata |
Gazoz | Gasiosa potio |
Gezi sorumlusu (Acentesi) | Itinerum procuratrix |
Gol (hedef) | Retis violatio |
Golf | Thorax laneus manicatus |
Gondol | Cymbula |
Gökdelen | Caeliscalpium |
Grafiti | Figura graphio exarata |
Grappa (Ezilmiş üzümden yapılan İtalyan içkisi) | Stillaticius sucus vitigenus |
Gravyer peyniri | Caseus foratus Helveticus |
Gündüz hastanesi | Valetudinarium diurnum |
Günlük | Diarium = ephemeris = acta diurna |
Gürültü | Clamor ingens |
Habitat (doğal yerleşim) | Naturalis sedes |
Handikap | Impedimentum |
Hangar | Receptaculum aerinavium |
Haşhaş | Hasisum |
Havalimanı | Aerinavium portus |
Hava aracı | Aeria navis |
Hava gemisi (zeplin) | Aerium vehiculum |
Hava saldırısı | Incursio fulminea |
Hazırlıksız (spontane) | Pingui Minerva |
Helikopter pisti | Aeriportus helicopterorum |
Helyografi (Güneş bilimi) | Solis descriptio |
Helyoterapi (Güneş tedavisi) | Heliotherapia |
Hesap makinesi | Machinula calculatoria |
Heyelan | Terrae lapsus |
Hizmetçi (evde) | Ministra domestica |
Irkçılık (siyahlara dönük) | Segregatio nigritarum |
İçecek | Bibitio = potio = potus |
İçme suyu | Aqua salubri potu |
İnsancıllık | Humanitas |
İrade bozukluğu | Voluntatis defectio |
İş | Negotium |
İşkenceci | Cruciator |
İşsizlik | İnvite otiosus |
İş yeri çalışanı | Curator negotiorum |
İtalyan cassata’sı (meyveli ice-cream) | Placenta Sicula |
İtalyan gelato’su (süt ve şekerli ice-cream) | Gelida sorbitio |
Kabine | Latrina = Ministrorum consilium |
Kafe (Kahveci) | Cafaeum = potio cafaearia = taberna cafaearia |
Kafeinsiz kahve | Cafaearia potio sine cafaeino |
Kafeterya | Cucumella cafaearia |
Kahya | Omnium negotiorum curator |
Kamp | Campus tentorius |
Kapalılık (sıkıntılı hava) | Aeris crassitudo |
Karaborsacı | Tesserarum venditor iniquus |
Kauçuk | Resina elastica |
Kayısı | Malum Armeniacum |
Kaza | Casus (viarius) |
Kenar mahalle (varoş) | Suburbium |
Keşmir | Lanitium Casmiriense |
Kızıl tugaylar | Brigatores rubri |
Kibrit | Flammifera assula |
Kiralık oda | Cubiculorum locator |
Kiraz | Valida potio cerasina |
Klakson | Sonorus autocineti index |
Klişe | Chalcotypia |
Klüp | Consociatio = otiosum sodalicium |
Kolonya | Odoramentum coloniense |
Kot (blucin – blujeans) | Bracae linteae caeruleae |
Kovboy | Armentarius |
Köşe yazarı | Chronographus (-i) |
Kramp | Contractio |
Kremalı pasta | Placenta farta |
Kutsal su | Aqua lustralis |
Kültürleşme | Alienae culturae indúctio |
Lahoz | Cammarus |
Maaş çeki | Mandatum nummarium |
Maden suyu | Aqua medicata |
Makas | Forfex |
Meyhane | Oenopolium |
Meyve karışımı | Fructuum liquamen |
Meze | Gustatio = promulsis (-idis) |
Muhasebeci | Calculator |
Müdavim (devamlı müşteri) | Frequentator |
Mülteci kampı | Campus exceptorius |
Neşeli insan (İt. buontempone) | Homo festivive |
Noel ağacı | Arbor natalicia |
Omlet | Ovorum intrita |
Oylama (kritik, son) | Suffragium decretorium |
Parlayan (ünlenen, ünlü) | Mirificus (-a, -um) |
Pazar (çarşı) | Variarum mercium emporium |
Peşinat (mevduat) | Antecessus (-us) |
Peşkir (önlük) | Manutergium |
Planörle uçan | Aerinavis veliferae gubernator |
Puding | Scriblita Anglica |
Raydan çıkma | Hamaxostichi exorbitatio |
Salon | Amplum deversorii atrium |
Sevgililik (yakınlık) | Amabilitas |
Silahlı örgüt (çete) | Globus armatorum |
Spor kampı | Campus pedeludiarius |
Sürahi (kulplu bardak) | Urceus (-i) |
Şarap mahzeni | Vinorum taberna |
Şekerleme | Crustum = crustulum = placenta |
Şımarık çocuk | Puer indulgentia depravatus |
Şirket (kumpanya) | Domus effectoria |
Şişe | Vas gasarium |
Taciz | Intemperántia; immódicus usus |
Tam gün (full-time) | Munus pleni temporis |
Tatlı (yemek sonrası) | Secunda mensa = prandii appendix |
Teşhircilik | Ostentatio |
Tirbüşon | Extraculum |
Troleybüs yolu | Funalis traiectio |
Turist haritası (katlanan) | Chartula periegetica |
Tutulma (astronomik) | Defectio (lunae vel solis) |
Tuvalet taharetliği | Ovata pelvis |
Uygulama (pratik) | Effectio |
Uyuşturucu | Medicamentum stupefactivum |
Uzay gemisi | Navis sideralis |
Yankesici | Sector zonarius |
Yapıştırıcı | Taenia glutinosa |
Yarı yarıya (fifty fifty) | Aequissima partitio |
Yemek odası | Cenaculum |
Yeraltı mahzeni | Subterranea cella argentaria |
Yerleşimci | Contubernalis |
Zihin gücü | Ingenii vigor |