Dr. C. Cengiz Çevik (Klasik Filolog) – Blog
Birtakım filolojik hassasiyetler: Eskiçağ ve günümüze dair kişisel okumalar ::: İstanbul Üniversitesi, Latin Dili ve Edebiyatı bölümü, Dr.
Bona Dea’da seks skandalı: Clodius olayı
Evvelce “Bona Dea ayini üzerine kısaca” başlıklı yazımda ilgili ayinden kısaca bahsetmiştim. Yazının bir yerinde şöyle demiştim:
<Bona Dea’yla ilgili olarak> Erkeklerin def ediliği, büyük bir kadın partisi düşünün, içinde her türlü aşırılığa yer olduğuna dair dedikoduların yayıldığını da, o dönemde yaşayan erkeklerin bir kısmı bu ayine katılmayı istemiş olmalı. En azından bir tanesini biliyoruz, İ.Ö.62 yılında kadın kılığına girerek ayine katılan ve içeride kimliği deşifre olan Clodius!
Evet, Clodius isminde bir muhterem bu ayine kadın kılığında girmiş, yakalanarak yüzyıllarca büyük bir skandalın kahramanı olarak anılmıştır. Peki bu adam ne yaptı içeride? Kimilerine göre müzisyen kadın kıyafeti giyerek Caesar’ın karısı olan Pompeia’yı baştan çıkarmaya çalıştı [1] ya da bu ayinde önemli bir rol oynayan Vesta bakirelerinden birini,[2] tam bilmiyoruz. Emin olduğumuz konu Clodius’un şehvetine yenik düştüğüdür. L. V. Abbema onun yaşadığı dönemde tam bir moechus olduğunu söylüyor. Moechus Yunancadaki μοιχος’un bire bir translitere edilmiş halidir ve “zina eden/tecavüzcü” olarak Türkçeleştirilebilir.
L. V. Abbema, önceki yazıda da bahsettiğim bir hususu öne çıkarıyor: Kadınlar Bona Dea ayini sırasında kendilerinden geçtiklerinde şehvetin esiri olup, kadın kadına cinsel deneyimin farklı şekillerini deniyor olmalıydı. Clodius böyle bir ortamda, L. V. Abbema’nın deyişiyle,[3] kadın kıyafetinin altında aşırı derecede uzun penisini (=tehdit edici Priapus) saklamış ve kendisini kadınların hizmetine sunmuştu. Oysa bu ayinin dinsel yönüne hakaret anlamı taşıyordu. Nitekim imparatorluk döneminde yaşamış olan satura yazarı Iuvenalis halka mal olan eski bir ritüelin artık bozulmuş olmasına hayıflanırken altıncı Satura‘sında (6.335’ten itibaren) ayin sırasında “hayalarının farkında olan bir fare”nin (6.339: testiculi sibi conscius… mus) bile kaçtığı bir ayine, Caesar’ın iki Anticato’sundan bile daha büyük olan bir penisin girebildiğini söylüyor: 6.337-338: … penem / maiorem quam sunt duo Caesaris Anticatones. Anticato elbette “Cato karşıtı” demek ve Caesar’ın Cicero’nun Cato’ya yaptığı övgülere cevaben yazdığı iki eserin başlığıdır. Burada bu eserin metinsel uzunluğu ile Clodius’un penisinin uzunluğu kıyaslanıyor. Erkek farelerin bile kaçtığı bir ayinde böyle bir penisin ne işi var?
Bu noktada L. V. Abbema’nın Iuvenalis’in metninin devamındaki sözlerini acele yorumlayıp hatalı bir çıkarıma vardığını söylemek zorundayım. Iuvenalis 6.340-341’de Bona Dea ayininde “diğer cinsiyete”e (alterius sexus) ait resimlerin üstünün kapatılmasının emredildiğini söylüyor, L. V. Abbema ise bunu eril cinselliğinin üstü kapalı bir şekilde hadım edilmesi (implicit emasculation) olduğunu söyleyip, burada paradoksal bir durum oluştuğunu, zira törende eril unsurun yasaklanmakla birlikte “hoş karşılandığı”nı söylüyor. Bunu hatalı bir çıkarım olarak görüyorum, zira ne Iuvenalis’in aktarımında ne de diğer kaynaklarda kadınların Clodius ile cinsel ilişki yaşayıp, onu zevk aracı olarak kullandığı geçmiyor. Iuvenalis’in yakınmasının nedeni, Clodius’un içeri girmiş olması ve kendisinin yaşadığı imparatorluk döneminde de bu tür günahların sık işlendiğidir. Bu yüzden 6.345’te “sed nunc ad quas non Clodius aras?” diye sorar üzülerek, “Ama şimdi hangi tapınakta bir Clodius yok ki?”
Clodius’un ayine girdiği anlaşılınca hemen kovulduğunu düşünmemizi gerektiren temel unsur, bana kalırsa, Caesar’ın annesi Aurelia tarafından görülünce[4] bir kız tarafından güvenle kaçırılmasıdır.[5] Eğer L. V. Abbema’nın bahsettiği paradoksu oluşturacak şekilde bir “erkeği hoş karşılama” durumu olsaydı, burada ayine katılan kızların da içinde bulunduğu büyük bir infial ve dışarıda bu ayinin kutsallığına dönük büyük bir tepki doğardı, oysa Clodius’un kelimenin tam anlamıyla, farkına varılınca ayin yerinden “sıvıştığı”nı görüyoruz. Dahası, Clodius ayinde farkına varıldıktan sonra Vesta rahibeleri, o içeride bulunduğu süre boyunca yapılan töreni baştan başlatıp yeniler.[6] Bu da gösteriyor ki, ayin sırasında bir ya da daha fazla kadın Clodius’la birlikte olmamıştır, olsaydı ayinin baştan, tertemiz şekilde başlatılması mümkün olmazdı.
Ayinin Pontifex Maximus olduğu için Caesar’ın evinde, onun karısı tarafından düzenlendiğini düşünürsek, Caesar’ın karısını bu olaydan sonra boşamış olması, bu konuda kafamızı karıştırabilir. Zira bu olayla ilgili olarak Caesar’ın karısı Pompeia’nın Clodius’un ayartmasına kapıldığı söylenebilirse de, Caesar’ın siyasî kariyerine zarar gelmemesi için böyle bir olayı geçmişinden silmek adına Pompeia’yı boşadığını biliyoruz, başka deyişle Pompeia Clodius’la o gece, ayinde cinsel ilişkiye girmiş olsa da, olmasa da “zaten” Caesar tarafından bir köşeye atılacaktı. Kaldı ki, yukarıda da dediğim gibi, böyle bir ilişkiye dair elimizde “döneme ait” hiçbir kanıt yoktur. Tek kanıt, daha sonraki dönemde yaşamış olan Plutarchus’un Caesar biyografisinde yazdıklarıdır. Plutarchus’a göre Clodius ile Pompeia birbirine aşıktı ve Roma’da zar zor buluşabiliyorlardı, bu yüzden Clodius Pompeia’yla birlikte olabilmek için “hiçbir erkeğin bulunmadığı” ve her türlü aşırılığın sergilendiği Bona Dea ayinini seçti.[7]
Ancak bu aktarımın gerçeği ne kadar yansıttığını bilmiyoruz. Tek bildiğimiz, daha sonradan hakkında yapılan, ayin gecesi kardeşi Clodia’yla ensest (incestum) ilişkiye girdiğine dair suçlamayla mahkemeye çıkarıldığı ve kariyerinin bitirilmeye çalışıldığıdır. Cicero’nun karısının da tanık olduğu bu davada Caesar’ın annesi Aurelia ve kız kardeşi Iulia da Clodius’un aleyhine tanıklık etmiştir. Clodius ayin gecesi Roma’da olmadığını savunmuş ve Caesar’ın tanıklığına başvurulmuştur, Caesar ilkin ilginç gelebilecek şekilde, Clodius’un o gece yaptığıyla ilgili hiçbir şey bilmediğini söyleyip jüriye rüşvet vermiş ve onun aklanmasını sağlamıştır. Clodius da karşılığında, meşhur ayinden dört yıl sonra Caesar’a yardım edip onun en büyük karşıtının yani Cicero’nun sürgün edilmesini sağlamıştır.
Burada durup nefeslenelim, sonra belki devam ederiz.
Notlar:
1. L. V. Abbema, The Autonomy and Influence of Roman Women in the Late First/early Second Century CE: Social History and Gender Discourse, Yayınlanmamış Doktora Tezi, University of Wisconsin, 2008, s.266.
2. http://www.unrv.com/fall-republic/clodius-scandal.php
3. L. V. Abbema, a.g.e., s.266.
4. 2’deki link.
5. Sarolta A. Takács, Vestal Virgins, Sibyls, and Matrons: Women in Roman Religion, University of Texas Press, 2008, s.100.
6. Sarolta A. Takács, A.e.
7. Bkz. P. Walcot, “Separatism and the alleged conversation of women”, Classica et mediaevalia. 45.1994, Ed. Signe Isager…, Museum Tusculanum Press, s.32.
2 comments on “Bona Dea’da seks skandalı: Clodius olayı”
Bir Cevap Yazın
De Auctore
Jengiz [at] gmail . com
Dr. C. Cengiz Çevik (Klasik Filolog) - Blog 
vay amk neler dönmüş serhay ya…
Daha neler var anonim.