Dr. C. Cengiz Çevik (Klasik Filolog) – Blog
Birtakım filolojik hassasiyetler: Eskiçağ ve günümüze dair kişisel okumalar ::: İstanbul Üniversitesi, Latin Dili ve Edebiyatı bölümü, Dr.
Stoacılar eşcinselliğe nasıl bakıyordu?
Stoa felsefesinin kurucusu olan Zenon eşcinselliği reddetmiyordu, ona göre cinsel ilişkiye girdiği gözdelerinin cinsiyeti önemsizdi ve başka erkeklerle ilişkiye girdiği biliniyordu.* (Bununla birlikte Sextus Empiricus’un bunu aktardıktan sonra Zenon’un ensest ilişkiye de cevaz verdiğini söylemesi [3.246] eşcinselliği aykırı bir tercih ya da pratik olarak değerlendirdiğinin bir delilidir.) Ancak Zenon’un doğanın örnekliğinde daha çok heteroseksüel ilişkiyi savunduğu da bilinmelidir, her canlı gibi insan da haz için değil, kendi soyunun devamı yani üremek için cinsel ilişkiye girmelidir, aslî cinsel amaç budur. “Üreme amacıyla birleşme arzusu tüm canlılarda ortaktır.”**
Zenon’un takipçileri olan Kleanthes ve Khrysippos’a göreyse eşcinsellik bir indifferens’tir, yani ne iyi ne de kötü.*** Burada indifferens kavramı önemli, zira bu bireyin erdemli yaşamı mümkün kılan ahlak duyuşuna ve ilkesine (προαίρεσις, proairesis) zarar vermeyen ama mutlaka olması gerekmeyen unsurlar için kullanılıyordu, örneğin zenginlik zarar vermiyorsa indfferens‘tir, demek ki bu iki filozofa göre eşcinsellik erdemli yaşamı mümkün kılan ahlak duyuşuna ve ilkesine zarar vermiyordu.
İmparatorluk döneminde ise Epiktetos açıkça eşcinselliğe cevaz vermez, ancak Enkheiridion‘un iki yerinde eşcinsel ilişkiyi heteroseksüel ilişkiden farklı görmediğini belli eder. İlkinde (10) “güzel bir erkek ya da kadın görürsen, direnme gücünün kendini tutmak olduğunu bulacaksın” diyerek hedef kitlesi olan erkeklerin hem güzel erkeklere hem de kadınlara karşı kendilerini tutmaları gerektiğini hatırlatır. Bu, yukarıda değindiğimiz προαίρεσις’in cezbedici güzellik karşısında korunmasını amaçlayan bir hatırlatmadır, tersten, hem eşcinsel hem de heteroseksüel ilişkiye karşı dikkatli olunması gerektiği söylenerek iki ilişki türü eşitlenir. Epiktetos’un ikinci bahsinde (Enkheiridion 33.8) ise yine “erkeklere” evlilikten önce cinsel ilişkiden olabildiğince uzak durmaları öğütlenir, yapabildikleri ölçüde sadece yasaya uygun cinsel deneyimleri olması gerektiği hatırlatılır. Bununla birlikte Epiktetos yine “erkekleri” cinsel ilişki yaşayanlara kötü söz söylememeleri veya onları engellememeleri, dahil olmadıkları ilişkilerden çok bahsetmemeleri, yani dedikodu yapmamaları konusunda uyarır. Boswell eşcinsellik üzerine büyük yankı uyandıran eserinde Epiktetos’un bu yaklaşımını onun eşcinselliğe tolerans gösterdiği şeklinde yorumlar.**** Ancak Epiktetos burada eşcinsel ilişkilerden bahsetmez, onunkisi genel olarak başkalarının ilişkileriyle ilgili konuşulmaması gerektiği konusunda bir uyarıdır.
Seneca’nın metinlerinde onun şahsen eşcinsel ilişki kurduğuna dair bir delil yoktur, eşcinsel ilişkileri övdüğünü gösteren herhangi bir emare de yoktur. Ancak tarihçi Dio Cassius 61.10.4’te Seneca’nın erkeklerle birlikte olduğunu ve bunun nasıl yapılacağı konusunda imparator Nero’yu eğittiğini söyler. Ancak bundan bahseden başka bir kaynak yoktur.
Notlar
* Sextus Empiricus, Pyrrhoneioi Hypotyposeis 3.245; Adversus Mathematicos 11.190.
** Cicero, De Officiis 1.4.11: “commune autem animantium omnium est coniunctionis appetitus procreandi causa…” Karş. Cicero, De Finibus 3.5.16; 17; Epiktetos, Dissertationes 2.22.15.
*** Sextus Empiricus, Pyrrhoneioi Hypotyposeis 3.200.
**** J. Boswell, Christianity, Social Tolerance, and Homosexuality: Gay People in Western Europe from the Beginning of the Christian Era to the Fourteenth Century (Chicago: The University of Chicago Press, 1980), 130.
De Auctore
Jengiz [at] gmail . com
Dr. C. Cengiz Çevik (Klasik Filolog) - Blog 
