Dr. C. Cengiz Çevik (Klasik Filolog) – Blog
Birtakım filolojik hassasiyetler: Eskiçağ ve günümüze dair kişisel okumalar ::: İstanbul Üniversitesi, Latin Dili ve Edebiyatı bölümü, Dr.
“Philippicae” adının anlamı ve geçmişi üzerine
Cicero, İÖ 44-43 yıllarında politikada rakibi olan Marcus Antonius’a karşı on dört konuşma yaptı / söylev verdi. Bu konuşmalar Philippicae adıyla anılır. Philippicae, Philippicus sıfatının yalın, çoğul, dişil halidir (nominativus, pluralis, femininum). Cicero’nun konuşmalarını nitelediği için yanında “konuşma, nutuk, söylev” anlamındaki dişil oratio isminin yalın ve çoğul hali olan orationes varmış gibi düşünülür ve Türkçeye “Philippicae Konuşmaları ya da Söylevleri” olarak çevrilir.
Philippicus sıfatının kelime anlamı üzerinde dururken ilk dikkat etmemiz gereken husus, bu sıfatın iki farklı anlamda kullanıldığıdır. Birinci anlamı “Philippi’ye özgü, ait, Philippi’yle ilgili”dir. Philippi Makedonya’da bir kentin adıydı, İÖ 42’de Octavianus ile Antonius, Julius Caesar’ı öldüren Brutus ve Cassius’u buradaki muharebede mağlup etmişti, başka deyişle Philippicae konuşmalarından bir sene sonra. İkinci anlamı ise bir erkek adı olan “Philippus’a özgü, ait, Philippus’la ilgili, Philippus tarzında”dır. Cicero’nun Marcus Antonius’a karşı konuşmalarını niteleyen sıfat bu ikinci anlamda kullanılmıştır, zira Cicero’nun örnek aldığı ve farklı metinlerinde yücelttiği (örn. Att. 2.1.2; Opt. Gen. 7) Yunan hatip Demosthenes’in, İÖ 351-341 yılları arasında Kral Philippos’a karşı yaptığı konuşmalarına gönderme içerir. Başka deyişle metinde Demosthenes’in Kral Philippos’u, Cicero’nun Marcus Antonius’una dönüşmüştür.
Kaderin cilvesi diyelim, bu konuşmalara Philippicae adının verilmesiyle ilgili en eski metinsel kaynağımız Brutus’un İÖ 43, 1 Nisan’ında Cicero’ya yazdığı bir mektuptur. Brutus bu mektubunda (4) “senin iki konuşmanı okudum” (legi orationes duas tuas) der, bunlar beşinci ve yedinci Philippicae konuşmalarıdır. Brutus, Cicero’nun günümüze ulaşmayan bir mektupta kendisine “şakayla karışık yazdığı gibi” (iocans scripsisti) bu konuşmaların Philippici adıyla anılmasını onaylar (4). Dolayısıyla konuşmalara bu adı uygun gören ilkin Cicero’nun kendisidir. Philippicae yerine Philippici denmesinin nedeni ise konuşmaların Brutus’a yazılı halde, yani kitapçık (libellus’lar) olarak ulaşmış olmasıdır, dolayısıyla konuşmalar burada çoğul olarak “Philippici libelli” şeklinde düşünülmüştür.
Philippicae adının yerleştiğini Plutarkhos’un Cicero biyografisinden de anlıyoruz. Biyografinin bir yerinde (48.6) Antonius’un, Cicero’nun kafasını ve Philippicae‘ı yazarken kullandığı ellerini Herennius’a kestirttiği anlatılır. Daha sonra “Cicero’nun kendisinin Antonius’a karşı yaptığı konuşmalara Philippicae adını verdiği ve konuşmaların yazılı olduğu metinlerin -Plutarkhos’un yaşadığı döneme dek- Philippicae (Yunancasıyla Φιλιππικοὶ, Philippikoi) olarak anıldığı söylenir.
Philippicae’ın Latince metnine şu linklerden ulaşabilirsiniz: Phi-Latin, Perseus, Loeb (pdf). Philippicae henüz Türkçeye tam olarak çevrilmedi, sadece 1-6. kitaplar “Philippicae Söylevleri 1” adıyla, F. Gül Özaktürk tarafından çevrildi çevrildi ve Öteki Yayınevi’nden çıktı (ilk basım 1998, ikinci basım 2000).
One comment on ““Philippicae” adının anlamı ve geçmişi üzerine”
Bir Cevap Yazın
De Auctore
Jengiz [at] gmail . com
Dr. C. Cengiz Çevik (Klasik Filolog) - Blog 
“de singificatione atque praeterito nominis “philippae””. Magister Cengiz, rectene scripsi? Sum discipulus scholae principis, qui latine libenter discit 🙂