Armand Mattelart şöyle diyor: “Avrupalı bilincini taşıyan ilklerden olan Erasmus için, insan ve Hıristiyan olmanın gereği, halkları birbirine karşıt kılan ulusçuluğu ve ulusal dilleri tanımamaktır. Yalnızca Latin dili, büyük bilginlerin kardeşliğiyle paylaşıldığı için, evrensel sıfatını hak eder.”[1] James Ferguson’a göre Latince yazma düşüncesi her daim kendine yandaş bulmuştur. Bir yazarın ana dili kabaysa, sertse; seslendirmede melodik değilse; anlamı aktarmada yetersizse, doğal olarak daha iyi bir dil bulmaya çalışacaktır.[2] Latince, işte aranıp da bulunan bu dildir. Latince uzunca bir süre evrensel bir dil olmuştur.

J. Ferguson’ın ifadesine bakalım: “Latinceyle aktarılan ne varsa, aydınlanmış uluslardaki (“more enlightened nations of the world”) aydınlar (“literati”) derhal anlamaktaydı. Bir aciliyet durumunda, Latince metinler aydın olmayanlar da anlayabilsin diye yerel dillere çevrilirdi. Işık kaynağı (“light”) bu yüzden yukarı kaldırılır, ışığını daha uzaklara ve daha fazla yayabilsin diye. Bu ışıkla, en uzak ülkeler de kendi meşalelerini (“torches”) yakabilir (“illume”); parlaklıklarını en uzak ve en karanlık köşelere saçabilirler. Fakat ışık kaynağı, sadece bir ülkeye görünecek şekilde yerleştirilirse; onun aydınlatıcılığına kesin bir şekilde ket vurulmuş ve o, ilk çıktığı yerin sınırları içinde bırakılmış olur. Bunun gibi Latince yazmak da bilimden elde edilen kazancı / bilimsel edinimi (“acquisition of science”) Avrupa çapında, büyük ölçüde yaymak ve paylaştırmak anlamına geliyordu.” [3]

Latince yazan kişi, sadece eserinin (her tarafa) yayılmasını değil, aynı zamanda kalıcılığını da düşünmüş olur. Yapısını mermerden kurar; heykelini altından yapar; en nihayetinde “zaman”ın küçültemeyeceği ya da aşındıramayacağı bir değere ve sağlamlığa kavuşmuş olur. Oysa Dutch ya da Gal dilinde; hatta İngilizce bile yazsa; yazdıkları birkaç yüzyıl sonra, ahşap bir kulübe gibi, bozulmaya yüz tutacaktır.[4] İnsan aklının gelişimi, insanlar için tatları korumaya ne kadar bağlıdır, anlamaya çalışalım. Bu tatlar unutulduklarında, herkes cehalet gecesine ait karanlığın ne ölçüde gölge şeklinde dünyanın üzerinde olduğunu bilir. Bu tatlar gizlendikleri yerlerden çıkarıldıklarında ise olağanüstü, neşeli Güneş ufukta belirir; birden cehaletin karanlığını, batıl itikatın görünümlerini def eder. Özgürlük ve bilim, kafasını kaldırır; dinin kendisi, Yunanistan’ın ve Roma’nın kitaplarına olan büyük minnet borcundan utanmaz.[5]

İyi Latince yazan biri, ilgisini kendi ülkesinin en iyi örneklerine yönelterek onlardaki güzellikleri seçip taklit edebilme ve kendi dilinde de iyi yazabilme imkânına erişecektir. Kişi, büyük bir dikkatle ve ilgiyle Latince yazmalıdır; bu sayede doğruluk (“correctness”) alışkanlığı kazanacak; böylece herhangi bir dilde bir şey yazmaya kalkıştığında hata yapmayacaktır.[6]

[2] J. Ferguson, The British Essayists, J. Richardson and co., 1823, s.11.

[3] J. Ferguson, A.e., s.12.

[4] J. Ferguson, A.e.

[5] J. Ferguson, A.e., s.12-13.

[6] J. Ferguson, A.e.

[9] R. D. Chessick, The Future of Psychoanalysis, SUNY Press, 2006, s.43.