Dr. C. Cengiz Çevik (Klasik Filolog) – Blog
Birtakım filolojik hassasiyetler: Eskiçağ ve günümüze dair kişisel okumalar ::: İstanbul Üniversitesi, Latin Dili ve Edebiyatı bölümü, Dr.
Bir dövüşçünün intiharı (Seneca, Epistulae Morales 70.20)
Seneca her zaman olduğu gibi ölüm ve onu nasıl küçümsemeliyiz konusunu işlediği bir yazısında (Epistulae Morales 70.20) bir gladyatörün intiharını anlatır. Gladyatör diyorum, ancak bahsi geçen kişi bestiarius, yani “arenada ya da bir şekilde seyirciler önünde vahşi hayvanlarla dövüşen dövüşçü”. (
da “akıldan yoksun yaratık”, “vahşi hayvan” anlamında.) Bestiarius‘lar genelde para karşılığı dövüşen kimselerdi, auctoramentum yani sözleşme imzalarlardı. Bazen hayvanla dövüşürken silah kullanmalarına izin verilirdi, bazen de kendisini hayvana karşı koruyacak kadar gücü olmayan suçlular bestiarius yapılırdı (Cicero, Pro Sestio 64; Seneca, De Beneficiis 2.19). Silah kullanmalarına izin verilen bestiarius‘lar kimlere benziyor? Avcılara. Dolayısıyla onlara “avcı” anlamında venator da denirdi, ancak venator ya da bestiarius‘lar insanla yani birbiriyle dövüşen has gladyatörlerden ayrı ve onlardan daha düşük bir statüdeki dövüşçüler olarak bilinirdi. Res publica yani cumhuriyet olarak anabileceğimiz dönemde ve imparatorluk döneminde çok sayıda bestiarius vardı, buna bağlı olarak çok sayıda da bu dövüşçüleri yetiştiren okul (schola bestiarum ya da bestiariorum).
Seneca işte böyle bir dövüşçünün intiharından bahsediyor, anlattığına göre bir vahşi hayvan oyunu / gösterisinde (in ludo bestiariorum) Germanialı bir dövüşçü sabah dövüşü ya da gösterisine hazırlanırken “bedenini boşaltmak/rahatlatmak için” (ad exonerandum corpus) ayakyoluna gitmiş. Seneca tuvaletin bu tür bir dövüşçü için gözetlenmediği tek yer olduğunu söylüyor, bir nevi dövüşçü kamusal alandan sözleşmesinin gerekli gördüğü gözetmenliğin söz konusu olmadığı özel alana geçmiş. Dövüşçü burada tuvalet fırçası olarak bildiğimiz aleti, boğazını ve nefes borusunu tıkayacak şekilde ağzına alarak tüm solunum sistemini durdurmuş, sonuç kaçınılmaz olarak ölüm, adı da intihar.
Seneca “hem kirli hem de yakışıksız” (parum munde et parum decenter) bulduğu bu intiharın “ölüme hakaret” (morti contumeliam) olduğunu söylüyor. “Ey cesur adam, ey kendisine kaderini seçme hakkı verilmesini hak eden adam!”(O virum fortem, o dignum, cui fati daretur electio !) Seneca’ya göre, dövüşçü intihar şeklini seçebilseydi, yüksek bir yerden denize ya da uçurumdan atlayabilirdi ama atlayamadı, daha fazla köle olmaktansa böyle pis bir şekilde ölmeyi tercih etti.
Seneca’nın ölüm bahsinde kendisinin ve diğer Stoacıların, “nasılsa ölümde ortağız, hepimiz ölüme yazgılıyız, nasıl öldüğümüzün bir önemi yok” minvalindeki yaklaşımını burada sergilemediğini düşünmek mümkün. Nitekim mektubun devamında yine ölümden ziyade ölüm şeklini yüceltmiş gibi görünüyor, en azından imparator Nero’nun düzenlettiği bir deniz savaşı gösterisinde rolü olan bir barbarın rol icabı düşmanından aldığı mızrağı, daha fazla gösteriye malzeme olmamak adına boğazına sokarak ölmesini yüceltir, Seneca bu adamın böyle bir intiharla insanlara “öldürmektense ölmenin daha şerefli bir iş olduğunu öğrettiğini” (70.27: honestius mori discunt homines quam occidere) söyler. İntihar Stoacılar için o kadar da kötü bir şey değildir bu bağlamda, yani öldürme zorunluluğuna, köleliğe ya da başka bir kötülüğe katlanmaktansa kendini öldürmek hayırlı bir iştir. Kaldı ki Stoacılığın kurucusu olan Zenon’un bile kendini boğarak intihar ettiği söyleniyor (Diogenes Laertius 7.28), siz yine de Stoacılığın bu yaklaşımını evde denemeyin.
2 comments on “Bir dövüşçünün intiharı (Seneca, Epistulae Morales 70.20)”
Bir Cevap Yazın
De Auctore
Jengiz [at] gmail . com
Dr. C. Cengiz Çevik (Klasik Filolog) - Blog 
Ama intiharda birisini öldürmek değil mi?
Yazının tamamını okudum çok güzel bilgiler ve ilginç bir intihar yöntemi. Gerçekten çok pis bir intihar.