Aforizmanın içerdiği manayı anlayabilmek için XVI.-XVII. yy. kafasının neyi kastettiğini tümüyle bilmek gerekir (bak sen şu işe, iki bin yedi yüz elli yıllık felsefe tarihinden cımbızla söz çekmeye bayılmadığımızı da göstermemiz gerekecek idi, değil mi!): Benzer bir ifadeyi yine Bacon’ın Sermones Fideles sive Interiora Rerum adlı eserinde de görürüz: “Verum est tamen parum philosophiae naturalis homines inclinare in atheismum, at altiorem scientiam eos ad religionem circumagere.” (“Gerçekte kısıtlı doğa felsefesi bilgisi insanları tanrıtanımazlığa, yeterli bilgi ise dine inanmaya sevk eder.”) filozofun buraya varışı şöyle olmuştur: Evrenin işleyişinde mutlaka bir ruh olmalıdır, Kuran’daki, Talmud’daki veya Legenda’daki “doğaya aykırı masallar”a inanmak evrenin bir ruhu olmadığına inanmaktan daha makbuldur, zira Tanrı sıradan işleri bile onları inandırmaya yeteceğinden, tanrıtanımazları ikna edebilmek için bir mucize gösterme ihtiyacını hiç duymamıştır. (Sermones Fideles Sive Interiora Rerum XVI. De Atheismo: “Minus durum est credere portentosissimus fabulis alcorani, talmudi, aut legendae, quam credere huic universitatis rerum fabricae mentem non adesse. Itaque deus nunquam edidit miraculum ad atheismum convincendum, quoniam opera eius ordinaria huic rei sufficiunt.”)

Açıklaması ise şöyledir: İnsan felsefenin eşiğinde, henüz başında kaldığında (ayrıca olayları dağınık bir şekilde, tek tek inceliyorsa, bütünlüğü gözden kaçırıyorsa) ikincil nedenler aklına yeleştiğinden aslolan ilk nedenleri gözden kaçırır, oysa felsefede ilerleyip nedenlerin dayandığı asıl noktaları görünce, şairlerin göndermelerine de uyarak, doğanın düzeninin yüce bir bağla Jupiter’in ayağına bağlı olduğuna kolayca inanır. (De Augmentis Scientiarum I: “Namque in limine philosophiae, cum secundae causae tanquam sensibus proximae ingerant se menti humanae, mensque ipsa in illis haereat atque commoretur, oblivio primae causae obrepere possit; sin quis ulterius pergat, causarumque dependentiam, seriem, et concatenationem, atque opera providentiae intueatur, tunc secundum poetarum mythologiam facile credet summum naturalis catenae annulum pedi solii jovis affigi.”)

2 comments on ““Az felsefe dinsiz, yeterli felsefe ise dindar eder””

1. Anonymous

   19/08/2009

   

   >demekki herşeyin fazlazı cidden zararlıymış.

   Cevapla
2. İlksen

   30/01/2017

   

   Maalesef yazının devamı ekşi’ de yok! Sonuç olarak okuyamadım 😦

   Cevapla