Seneca muhakemesi: Öfke niçin doğaya aykırıdır?

Seneca De Ira (Öfke Üzerine) adlı eserinde (1.6.4-5) öfkenin insan doğasına aykırı olup olmadığı konusunu incelerken şöyle bir muhakeme yürütüyor:

Öncelikle Seneca’nın da savunduğu Stoa felsefesinin idealindeki bilge “gayrı insani vahşilik”ten (inhumana feritas) uzaktır. Onun nezdinde insan doğası cezayı arzulamaz (non est… natura hominis poenae adpetens).

Bu noktada ceza arzusunun cezalandırma arzusu olduğunu düşünelim, bunun da bir ölçüde öfkeyi gerektirdiğini varsayalım, çünkü Seneca da öyle varsayıyor: “öfke insan doğasına uygun değildir” (ne ira secundum naturam hominis) diyor, gerekçesi ise kişileştirildiği öfkenin cezalandırmayı istemesidir. Platon’dan yaptığı alıntıyla (Devlet 1.335d7) iyi insanın (=bilge) kimseye zarar vermeyeceğini (vir bonus non laedit) hatırlatarak “ceza zarar verir” (poena laedit), “dolayısıyla ceza iyi insana uymaz” (bono ergo poena non convenit), “ceza öfkeye uyduğuna göre öfke de [iyi insana uymaz]” (nec ira, quia poena irae convenit) der. Bu durumda iyi insan cezadan hoşlanmıyorsa, cezadan haz duyulmasına neden olan bir duygudan da (adfectus) yani öfkeden de hoşlanmayacaktır, dolayısıyla “öfke doğal değildir” (ergo non est naturalis ira), başka deyişle öfke doğaya aykırıdır.

Bütün bu muhakeme boyunca “ceza” sözcüğüyle karşıladığımız poena sözcüğünün adlî anlamda “yasanın cezası” (legis poena) değil, “öfkeye dayalı intikam alma, cezalandırma, cezalandırma isteği” anlamında düşünülmesi gerektiğini de belirtelim. Bununla birlikte Seneca’nın tezini kuvvetlendirmek için Platon’dan yaptığı alıntının eksik olduğuna da dikkat çekelim, Platon alıntı yapılan yerde iyi ve adil insanın kimseye zarar vermeyeceğini söyler ve onun bağlamında Seneca’nınkinde olduğu gibi ceza ile öfke arasında bir bağ kurulmaz.

Bir Cevap Yazın Cevabı iptal et

Yorumunuzu buraya yazın...

Aşağıya bilgilerinizi girin veya oturum açmak için bir simgeye tıklayın:

E-posta (Adres hiçbir zaman paylaşılmayacaktır)

İsim

Web sitesi

WordPress.com hesabınızı kullanarak yorum yapıyorsunuz. ( Çıkış  Yap /  Değiştir )

Facebook hesabınızı kullanarak yorum yapıyorsunuz. ( Çıkış  Yap /  Değiştir )

Vazgeç

Connecting to %s

Yeni yorumları bana e-posta ile bildir.

Eposta yoluyla yeni yazıları bana bildir.

Δ