Latincede “Evet” ve “Hayır”

Latincede kısaca “Evet” ve “Hayır” olarak çevirebileceğimiz bir sözcük yoktur. Söylenen bir sözü veya bir soruyu onaylayan / reddeden başka alternatif ifadeler vardır. Bu yazıda bunlardan söz edeceğim.

1. Bir soru onaylanarak cevaplanacağı zaman, sorudaki yüklem tekrarlanabilir veya reddedilerek cevaplanacağı zaman sorudaki yüklemin başına “non” veya olumsuzluk anlamı katan başka bir sözcük eklenebilir. Örnekler:

Soru: valetne? (o iyi mi?)

Olumlu cevap: valet. (iyi.)

Olumsuz cevap: non valet. (iyi değil.)

*

Soru: eratne tecum? (o seninle miydi?)

Olumlu cevap: erat. (-benimle-ydi.)

Olumsuz cevap: non erat ( -benimle- değildi.)

*

Soru: num quidnam novi? (yeni bir şey yok mu? [Olumsuz cevap bekler.])

2. Olumsuz cevap: nihil sane. (kesinlikle -yeni- hiçbir şey yok.) Olumlu anlamda pekiştiren veya olumsuz bir ilgeç, deyim veya cümlecik kullanılabilir.

Olumlu anlamda örnekler:

vero: gerçekten de, kuşkusuz -öyle-, tam anlamıyla

etiam: elbette, kesinlikle, gerçekten öyle

ita: öyle

sane: kuşkusuz öyle, kesinlikle öyle, tam anlamıyla öyle, gerçekten öyle

certe: kesinlikle, apaçık şekilde öyle, kuşkusuz öyle

factum: doğru, bu gerçekten oldu/yapıldı, bu bir gerçek

ita vero: kesinlikle, gerçekten öyle, tam da öyle

sane quidem: evet, kesinlikle öyle

ita est: öyle, dediğin gibi, doğru

Olumsuz anlamda örnekler:

non: öyle değil

minime: pek öyle değil, aslında öyle değil, aslında değil

minime vero: asla, hiçbir şekilde öyle değil, asla öyle değil, bu gerçeği yansıtmıyor

non quidem: kesinlikle öyle değil, asla

non hercle vero: Hercules aşkına, asla öyle değil!

nullo modo: asla, hiçbir şekilde

Cümle örnekleri:

quidnam? an laudationes? (-bunlar- ne? övgüler mi?)

ita. (öyle)

*

aut etiam aut non respondere (ya olumlu ya olumsuz cevap vermek, ya evet ya hayır) [Cic. Acad. 2.104]

*

estne ut fertur forma? (söylendiği gibi güzel mi?)

sane. (Kesinlikle, öyle) [Ter. Eun. 361]

*

miser ergo Archelaus (o halde Archelaus zavallı biri mi?)

certe, si iniustus. (kesinlikle öyle, adil biri değilse) [Cic. Tusc. 5.35]

*

an haec contemnitis? (bu şeyleri küçümsüyor musun?)

minime. (aslında değil, -pek küçümsemiyorum-) [Cic. De Or. 2.295]

*

volucribusne et feris? (kanatlılara ve vahşi hayvanlara mı?)

minime vero. (asla, hiçbir şekilde) [Cic. Tusc. 1.104]

*

3. İki seçenekli bir soruya seçeneklerden biri seçilerek cevap verilebilir.

vidisti an de audito nuntias? (Gördün mü yoksa işittiğini mi aktarıyorsun?)

egomet vidi. (Bizzat gözlerimle gördüm.) [Plaut. Merc. 902]

Kaynak: Allen and Greenough’s New Latin Grammar. Ed. J. B. Greenough, G. L. Kittredge, A. A. Howard, Benj. L. D’ooge. Boston: Ginn & Company, 1903: 208.