Domitianus döneminde yaşadığı bilinen Romalı şair / kadın. Elimize kendisine ait olduğu bilinen başlıksız iki dize ve imparator Domitianus’un dönemini sorgulayan De Statu Rei Publicae (Devletin Durumu Üzerine) başlıklı bir şiir (70 dize) kalmış. Mesele başka mesele, belki iyi şairdi, belki kötü, konumuz bu değil, zira materyal yerinde değil. Mesele şu: Sulpicia Uxor Caleni’nin adının teşekkülü dilde seksizme güzel bir örnektir. Sulpicia’nın adında geçen “Uxor Caleni” Latincede “Calenus’un karısı” anlamına gelir. Yani literatüre “Calenus’un Karısı Sulpicia” diye geçmiştir bu şair. 

Meseleyi tümden seksizme de yoramayız aslında. Hakkında bildiğimiz tek şey kocasıysa ve kocasıyla ilgili kaynaklarımız sağlamsa, o vakit Sulpicia’yı literatürde kesin bir şekilde gösterebilmek için Calenus’un karısı Sulpicia diyebiliriz. Hatta şimdi düşününce bu daha makul geldi, ilk paragrafı şey yapın. Dahası da var, Sulpicia’dan kalan dizelerden başlıksız olan iki tanesi de kocasıyla olan sıcak gecelerine ithaf olunmuş gibi, bu da kocasıyla anılmasını açıklayabilir.

nudam Caleno concubantem proferat.

*

açığa çıkarsın yatağın çözülen kurdeleleri.

Burada ziyadesiyle dikkatimi çeken concubare fiilinin kullanılmış olmasıdır. Zira seksi Sulpicia’nın concubare gibi “aman sabahlar olmasın” türünden bir fiili yani tam olarak “geceleyin partnerle çıplak yatma” anlamındaki bir fiili içindeki tatlı muallaklıktan ötürü sevişmeye de yorabileceğimizi düşünerek kullanmış olmasıdır. Ben öyle yorumluyorum. Zira concub– kökü Latincede her daim hem dostluk (dost tutmak anlamında tabi ki) hem de cinsel anlamda birlikteliğe işaret eder. Mesela concubina “metres”, concubinatus “nikahsız birlikte yaşama”, concubitus “aynı yatakta yatma, cinsel ilişki” anlamına gelir. Hatta concubius sıfatı “gece yapılan şey”i işaret eder. Peki, insanlar genelde geceleri birlikteyken ne yapar? Bingo. seks! Evet çağdaş dillerdeki yansımalarına ve mirasına bakmadım, ancak concub– köküne denk geldiğiniz her kelimede “gece” ve “seks” tag’lerini bilhassa aklınıza getirmenizi salık veririm (salık ne ya?).

Tekrar kadınımıza (herkesin kadını anlamında değil, yanlış anlamayın) dönelim. Bu dizelerin mahiyeti yüzyıllar boyunca tartışılmıştır. Bilhassa Emily Ann Hemelrijk’in Matrona Docta: Educated Women in the Roman Elite From Cornelia to Julia Domna (Routledge, 2004) adlı eserinin “Women and Writing: Poetry” başlıklı bölümünde detaylı bir inceleme mevcuttur, meraklısı oraya bakabilir. Biz burada sadece bu kadının kim olduğunu anlamaya çalışırsak, Roma’nın mühim epigram yazarlarından Martialis’in bir şiirine bakma gereğini duyarız, çünkü Martialis Epigrammata’sının 10. kitabının 35. ve 38. şiirlerinde Sulpicia’dan yine kocasıyla birlikte bahseder.

35

…

Okusun Sulpicia’yı her kız

tek bir erkeğe kendini vermek isteyen.

Okusun Sulpicia’yı her koca,

tek evlilikle yetinmek isteyen.

Martialis şiirin devamında Sulpicia’nın ne başka türlü bir kadın olduğunu kimi mitolojik ve sahici karakterle (Colchis’li büyücü kadın, Scylla, Byblis, Egeria ve Numa, lezbiyen Sappho vs.) kıyaslayıp aktarır, Sulpicia’nın kocasına sadakatinden dem vurur. Yine Martialis 38. epigramında bu sefer Sulpicia’nın kocası Calenus’a seslenir ama amacı onların evliliğini övmektir:

38

On beş yılını geride bıraktın Calenus

Sulpicia’nla bir yastıkta, seve sevile,

tanrının bağışlamasıyla, yürütmesiyle.

Ey hint kıyısının değerli taşlarıyla işaretlenmiş olan,

her gece, her saat! (o nox omnis et hora)

…

Yaşamaktan sayıyorsun sadece koca olduğun günleri!

…

Sevişmeleri ünlü bir karı koca oldukları besbelli, epigram şairine konu olmuşlar, dile düşmüşler anlayacağınız. Bizim millet de sevmez böyle. Bundan seneler evvel ismini vermek istemediğim bir kasabada bir konuşmaya denk gelmiştim, bir erkekten bahsedilirken “karısına düşkün”lüğü kötü bir nitelik olarak sunulmuştu. Düşkünlükten kasıt herkesin içinde el ele tutuşmalar, “ah benim karım bir tane bir tane” falan gibi yılışmalardı. millet bunu garipsiyordu. Garipseyenlerin tamamına yakını, daha doğrusu tamamı kadındı. Belki kendi kocalarından görmedikleri bir şey olduğu için böyle reaksiyon göstermişlerdi, tam çözemiyorum ayak-üstü. 

Her neyse burada, martialis’in dizelerinde bunun tam tersi söz konusu. Martialis adamakıllı gözlemiş bu çifti, beğenmiş, yere göğe sığdıramamış ve yüzyıllarca bahsedilecek bir şiir yazmış. Calenus’un da Sulpicia’ya koca olduğu günleri yaşamaktan saydığına göre haksız da sayılmaz. Sulpicia da ne Sulpicia’ymış ya, dedirtmiyor. 

Neyse sıkıldım, sıkıldığımı belli ediyorum değil mi bazen? Hemen entirinin sonunu getiriyorum, soğuklaşıyorum birden. Şiirimsi bir tat yakalamak uğruna devrikleşiyorum. Devrik bir lider gibi karakterlerimi toplayıp gidiyorum.

O nox omnis et hora!