>Renan, ama Seneca’nın…
>
E. Renan’ın L’avenir de la Science’ta Hıristiyanlık karşıtlarına, başka deyişle, cemiyetin din düşmanı kontenjanını dolduranlarına önerisi şudur: “Hiçbir cemiyet meselesine cepheden girişilmez.” Renan dönemin, ‘Hıristiyanlıkla kafayı bozmuş koyu dindarlarla fikrî münakaşa edilmez, edilmemeli; doğrudan dinin kendisi ortadan kalkmalı’ görüşündeki, ‘koyu sosyalistlerini’ itip çekiştirirken bir fikrî münakaşalar zincirini öğütler ve Seneca’nın yaşadığı dönemdeki Pagan-Hıristiyanlık değişiminin nasıl adım adım gerçekleştiğini köle ahlâkının bile Seneca gibi maddî hayatı küçümseyen bir yaşam filozofunun zihninde nasıl bir kopmaz kilit oluşturduğunu göstermek ister.
Renan’a göre Seneca, Aziz Paulus’la karşılaşıp onun “Ne Yahudilik var, ne Yunanlılık; ne kölelik var, ne hürlük; ne kadınlık var, ne erkeklik; hepiniz İsa’da bir’siniz” sözünü işitseydi, şöyle derdi filozofça bir edayla!
“Tıpkı düşündüğüm gibi bir ütopyacı! Bir cemiyetten, kölelikten vazgeçmesini nasıl istersiniz? Topraklarımı kendi elimle mi işleyeceğim? Bu, cemiyet düzenini altüst etmek olur. Hem şu İsa denilen adam da kim oluyor? Bu adamlar / Hıristiyanlar tehlikeli, derhal onları Nero’ya şikayet edeceğim!“
Bunun üzerine yoldan geçmekte olan bir köle de şöyle cevap verirdi filosofumuza: “Ey Seneca, bu sözleri yazmış olan adamı / İsa’yı tanımıyorum, onun vazettiği itaat ve sabırdan ibaret. Yazmış olduğu şey, isyansız olarak ve bizzat efendiler tarafından gerçekleştirilecektir. Cemiyetin kölesiz de mümkün olacağı bir gün gelecektir, hem de siz filosofumuz bunu tasavvur edememesine rağmen!“
Bunu beğen:
Beğen Yükleniyor...