Dr. C. Cengiz Çevik (Klasik Filolog) – Blog
Birtakım filolojik hassasiyetler: Eskiçağ ve günümüze dair kişisel okumalar ::: İstanbul Üniversitesi, Latin Dili ve Edebiyatı bölümü, Dr.
"Nicolaus"
“Coğrafyasız felsefe olmaz” diyor üstadımız `Teoman Duralı`, `Tanrı Adam`; Copernicus, `Baltık Denizi`’nin Güney kıyısında, Polonya’nın bir eyaleti olan `Prussia`’da doğup ölmüştür. Ben evvelinden beri bu zihni çok anormal bir heyecanla karşılamadığımdan, daha sonra hakkında bir şeyler öğrendikçe yanılmadığımı daha çok anladım. Copernicus, yaşadığı Avrupa’nın sıradan alim kafalarından biri benim için; bunu özellikle de yaşama tarzının en önemli belirleyicisinin Katolik Kilisesi olmasından anlıyoruz (Bkz. De Revolutione’nin önsözündeki Papa’ya yazdığı mektup). Sadece bu da değil, okuduğu okullar ve yönelişleri; Prussia’da bulutsuz, açık havalarda yıldızlara bakıp kafasında soru işaretleri geçirişi hep bir klasik Yeniçağ eşiğindeki sorulabilecek standart sorularla alemi kavramayı kafasından hiç çıkarmayan bir alime özgüdür: Aleme bakan bir alim; ancak yaşadığı koşulların belirlediği ölçüde orjinalliği sabit.
Şöyle düşünelim; dört çocuktan en küçüğü olarak 1473 yılında, `Torun` ‘da doğuyor. Hocamızın lafını anımsayarak dönemin coğrafyasına ve Copernicus’u “o” eden koşullara kısaca bakalım. Torun, Polonya’da `Vistula Nehri`’nin kıyısında gelişen bir kent. Babası dönemin siyasetinde ve ticaret yaşamında etkin bir kafa; `Barbara Watzenrode` adındaki zengin bir aileden bir kadınla evlenerek yaşamını daha da garanti altına almış bir nevi. `Owen Gingerich` ve `James Maclachlan`’ın ortaklaşa yazmış olduğu `Nicolaus Copernicus` : `Making the Earth a planet` adlı eserde (Oxford University Press, 2005) geçtiğine göre çocukken adı Torun’da “Niklas” olabilir; hatta kısaltma veya daha kolay okunuyor diye ona “Nikkie” de denmiş olabilir (p.14). Daha sonra Torun’dan ayrılıp da `Cracow`’da okurken Niklas, neredeyse tüm üniversitelerde geçen -müşterek bir isim olan- (Latince) Nicolaus’u kullanmış olabilir. Zira Cracow’daki üniversitede 1491-1492 kış dönemi için yaptığı başvurunun kaydı elimizde:
Resimdeki satırlardan sekizincisinde “Nicolas oğlu Nicolaus” yazıyor, hem de “(eğitim parasının) tümünü ödedi” manasına gelen yanındaki “solvit totum” ibaresiyle.
Babasını 10 yaşında kaybetmiş olan bir çocuğun o tarihlerde gelişimi için çok çaba sarf etmesi gerekiyordu haliyle. Nicolaus için gökyüzündeki yıldızları seyre dalmak dışında bir diğer ilgi çekici husus da babası öldükten sonra dayısı Lucas Watzenrode tarafından korunurken tıpkı onun gibi mevki peşinde olmayı düşlemek olsa gerek. Dayısı kilisede yükselmeyi kafasına takmış biriydi; 36 yaşındaydı ve iki Katolik Diocese’sinin de (özel iradeli PİSKOPOSLUK BÖLGESİ) üyesiydi. Dayısı nasıl yükselmek istiyorsa kilisede, bunu yeğenine de aşılıyordu beri yandan. Zira Nicolaus okulunu bitirene dek ailesini desteklemiş; onun Latinceyi okuyup yazabilmesini, temel düzeyde aritmetiği bilmesini sağlamıştı. Dayı Watzenrode, Polonya Kralı IV. Casimir ve Papa VIII Innocent Varmia sayesinde Varmia Piskoposu seçilince, Nicolaus’un Torun’daki eğitim hayatı da sona ererek 1491 güzünde ağabeyi Andreas ile birlikte dayılarının da zamanında okuduğu Cracow’daki Jagiellonian Universitesi’nde yeni bir dünyanın kapılarına dayanmış oldu.
Burada sanat programında çalışmaya başladı; sınıfında yaklaşık 350 öğrenci vardı ve bunların yaklaşık 150 tanesi yabancıydı, çoğu German eyaletlerinden Polonya’nın güneyine ve batısına gelmişti. Okulda kullanılan temel dil, çağın ruhuna uygun olarak Latinceydi; neredeyse bütün dersler Yunan filozof Aristoteles’in yazılarının okunması ve yorumlanması üzerineydi. Kendisinden neredeyse 1800 sene evvel yaşamış ve öğretilerini sistemli bir şekilde öğrencilerine (ve bizlere) aktarmış olan Aristoteles’in yanında Ptolemaios’un yazılarını da okuma şansı bulmuştu Nicolaus; ancak Ptolemaios’un en büyük eseri Almagest haddinden fazla detayla dolu olduğundan o dönemde üniversitelerde 1200’lerde İngiliz filozof, eğitmen Holywood’lu John tarafından yapılmış olan bir özeti okutuluyordu. Copernicus’un da bu sadeleştirilmiş metin üzerinden ilk eleştirilerini getirmiş olduğu düşünülebilir.
Jimi Dündar
One comment on “"Nicolaus"”
Bir Cevap Yazın
De Auctore
Jengiz [at] gmail . com
Dr. C. Cengiz Çevik (Klasik Filolog) - Blog 
>cimi dündar :))