Cicero ve Seneca’nın şiir alıntıları

Daniela Dueck, Cicero ve Seneca’nın felsefî eserlerinde Yunan ve Romalı şairlerden yapılan alıntıları incelemiş ve faydalı sayısal tablolar oluşturmuş.

Cicero’nun en çok alıntı yaptığı şair Ennius (92), Seneca’nınki ise Vergilius (84).

Cicero’nun 23, Seneca’nın 10 Homeros alıntısı var. En çok Ilias‘tan alıntı yapılmış, Seneca Odysseia‘dan hiç alıntı yapmamış.

Seneca’nın Vergilius’un tüm şiirlerinden alıntı yapmakla birlikte en çok Aeneis‘ten yapmış (57).

İlginç verilerden biri de, Yunanca dizelerin sadece aslının veya çevirisinin aktarılıp aktarılmadığı üzerinedir. Seneca’nın fazla aktarımı yok ama bir şiirin bir dizesini (Hom. Il. 23.724: “Ἤ μ’ ἀνάειρ’ ἢ ἐγὼ σέ”) Yunanca olarak aktarmış ve çevirisini sunmamış, oysa Cicero tüm Yunanca şiir alıntılarını sadece Latinceye çevirerek sunmuştur.

Dueck [s.318] bu durumu şöyle yorumluyor: “Bu durum, özellikle Ammianus Marcellinus ve Suetonius gibi Yunan şiirinden alıntı yaptıklarında bunu Yunanca olarak sunan Latin tarihçileri ve biyografi yazarları arasındaki eğilime bir karşıtlık olarak öne çıkar (bkz. Bölüm I). Roma elitleri Helenistik gelenek üzerine eğitim almıştı ve Yunanca bilmeleri beklenirdi, ancak bu iki grup – tarihçiler ile filozoflar – arasındaki eğilim farkı, belki de farklı okuyucu kitlelerine seslenmeleriyle ilgilidir. Belki de tarihçilerin ve biyografi yazarlarının hedef kitlesi daha ciddi ve daha eğitimliydi ve bu nedenle Yunanca alıntıları tanımaları ve takdir etmeleri bekleniyordu. Buna karşın, filozoflar – tabiri caizse – daha aşağı (daha az kültürlü, eğitimli, CCÇ) bir seviyeyi hedefliyordu ve fikirlerini daha geniş, daha popüler bir kitleye aktarmayı amaçlıyorlardı. Yunanca dizeler çevrildiğinde, bunların çoğunlukla Cicero tarafından (67 kez) Latince ölçülü dizelere dönüştürüldüğü vurgulanmalıdır. Söylendiği gibi, toplamda 483 alıntının yalnızca birinde (!) Seneca’nın, öfkeli Caligula’nın Iuppiter’e meydan okumak için bir Homeros dizesini ödünç almasına işaret ettiğinde Yunanca bir alıntı buluyoruz (De Ira 1.20.8).”

Şiir alıntılarının temalarında ise iki filozofta da etik öne çıkıyor, anlatımı süsleme amaçlı alıntı ise ikinci sırada.

İncelemek isteyenler için makalenin künyesi: Daniela Dueck, “Poetic Quotations in Latin Prose Works of Philosophy” Hermes, 137.3 (2009): 314-334. Link