Cicero’nun Yasa Teorisi

Merhaba değerli dostlar,

Bu canlı yayında Cicero’nun De Officiis ve Tusculanae Disputationes adlı eserlerinde beliren yasa teorisini konuşuyoruz. De Legibus başka bahara…

Cicero sadece antik Roma değil, tüm çağlar göz önünde tutulduğunda hem bir devlet adamı hem bir hukukçu hem de bir filozof kimliğiyle bir yasa kuramı geliştirmiş en büyük isim olabilir. Onun doğanın yasası ile yasanın doğası anlayışları siyasal, hukuki ve felsefi bir arka plana sahiptir. Doğanın yasası, en basit ifadeyle, aklını mükemmel hale getirmiş insanların izlemesi gereken, tanrının yasasıdır. Bu bağlamda yasa “doğru akıl” ile özdeştir, tanrının yasası ile doğaya dayanan insanın yasası bir akrabalık ilişkisi içindedir, bu yüzden insanların yeryüzünde yasalar oluştururken adaleti sağlama arzusu doğal olduğu kadar tanrısal niteliktedir.

De Officiis 3.25-32, 3.69 ve Tusculanae Disputationes 1.30’da beliren “doğanın yasası” ile ilgili düşünceleri özetleyelim:

1) Doğanın yasasına göre insan kendi hazlarına ve zenginliğine gömülmektense, diğer insanlara ve topluma hizmet etmeyi istemeli ve gerekirse bu uğurda bedel ödemeye hazır olmalıdır.

2) İnsan, her bir bireyin ve tüm insanlığın çıkarını bir, aynı ve ortak görmelidir.

3) İnsan, doğanın yasasına göre, insanlığın ortak çıkarından ötürü başka bir insana zarar veremez.

4) İnsan sadece kendi yurttaşlarına değil, yabancılara karşı da sorumludur, onlarla da ortak insanlık çıkarını paylaşır. Bunu ihlal ederse, tanrılara karşı gelmiş sayılır.

5) İnsan, tanrıların oluşturduğu insanlar arasındaki birliktelik duygusunu bozmamak için haksızlık yapmaktansa, haksızlığa uğramayı tercih etmelidir. Bilge sadece insanlığın ortak çıkarı için başka birisini soyabilir.

6) İnsan, insanlar arasındaki birliktelik duygusunu bozan tiranlar gibi zalim kişilere karşı insanlık ortak çıkarını gözeten eylemlerde bulunabilir.

7) Doğanın yasası özellikle de Romalıların kavimler hukukunun meşruiyet kaynağıdır, Roma vatandaşı olmayanlar Roma vatandaşı olanlarla doğa zemininde birleşir.

8) Doğa yasası aynı zamanda tüm insanlığın içindeki tanrılara duyulan inancın kaynağıdır.

Cicero, Yükümlülükler Üzerine çevirim için bkz. link.