Dr. C. Cengiz Çevik (Klasik Filolog) – Blog
Birtakım filolojik hassasiyetler: Eskiçağ ve günümüze dair kişisel okumalar ::: İstanbul Üniversitesi, Latin Dili ve Edebiyatı bölümü, Dr.
Teknolojinin tanımı üzerine
Dünkü (28.11.2013) Birgün gazetesinde Türkiye’deki Korsan Parti temsilcilerinin bilginin sanal ortamda paylaşımı ve özel yaşamın gizliliği başta olmak üzere çeşitli konulardaki görüşlerini yansıtan bir söyleşi vardı. Korsan Parti olgusu üzerine ayrıca yorum yapılabilir ancak söyleşinin bir yerindeki tanım dikkatimi çekti, yer şurası:
Aslında burada Bacon’ın “bilgi güçtür” aforizmasına da bir gönderme var, o da dikkatimi çekmişti. Acaba gerçekten “nefret edilesi” bir ilke midir, öyleyse niçin? Niçin Korsan Parti’ye ve onun toplumu dönüştürücü, didaktik ve tematik fikirlerine ihtiyaç duyalım, ortada bir bilgi ve o bilginin dayanak noktası oluşturduğu ideolojik bir duruş var, ki Bacon spesifik olarak bilginin tam da bu noktada, herhangi bir fikrin temellendirilişi nokrasında “güç” olduğunu, zira tanıma ve tanımlama karakterinin, öznelere “güç” kazandıracağını söyleyip Aristoteles ve Skolastiklerin tümdengelimci mantık sistemini yıkmaya çalışmıştı. Dahası, bunu bin bir problemden, hastalıklardan, açlıktan ve adaletsizlik örneklerinden kırılan İngiltere halkına çare sunabilecek “teknolojik” gelişmişliğin anahtarı olarak görüyordu Bacon, demem o ki, benzer problemlerin günümüzdeki sanal ve belki de çok gerçek izdüşümlerine çare arayan Korsan Parti zihniyetinden farksız bir uğraş içindeydi. Her neyse, bundan bahsetmek için başlamadım yazmaya. Konu Yasin’in (kendisini tanımam, gazetedeki gibi sesleneyim istedim) yaptığı teknoloji tanımı.
Yasin “Teknolojinin kelime anlamı ‘logy’ yani bilginin üst üste konarak evrim geçirmesi” diyor ve ben onun ne demek istediğini anlamıyorum. Logy nedir? Acaba teknoloji’nin sonundaki -loji’nin İngilizcesi olan technology’deki –logy mi? Tamam da, niçin İngilizcesi? Haydi, terimin İngilizcesini temel alalım, bu –logy kendi başına, Yasin’in söylediği gibi, terimin kendisini nasıl tanımlayabiliyor? Eğer tanımlayabiliyorsa, başındaki techno-‘ya ne gerek var? Yok, tanımlayamıyorsa, niçin Yasin böyle bir cümle kuruyor? Yoksa gazeteye aktarılırken mi, bir sorun oldu? İngilizcedeki technology‘nin Yunancadaki τεχνολογία’dan geldiği apaçık da, yine de gözden kaçırdığım bir şey mi var diye, logy‘nin (başında “-” yok, dikkat) anlamına baktım OED’den “hareket ve düşüncede ağırlık, hantallık” diyor (Dull and heavy in motion or thought) ve konumuzla ilgisi olmasa da Amerikan İngilizcesinde geçtiğini de söylüyor.
Dediğim gibi, technology‘nin Yunancadaki τεχνολογία’dan geldiği apaçık. Başındaki τέχνη “sanat, ilim, zanaat, ustalık, vb.” demek, Latincedeki karşılığı ise ars, hani İngilizcedeki art‘tan duyumsayabileceğimiz üzere. -λογία ise Yunanca soyut kavramlarda sık kullanılan bir sonek, “söz, konuşma, akıl, dil, bilgi, edebiyat” gibi yığınla anlamı olan λόγος’tan türemiştir, eklemlendiği yapıya, ona özgü tekniğin, yöntemin, bilginin, ilimin sistematiğini kavramsal olarak tanımlar, gayet kullanışlıdır, Latinceye (-logia) olduğu gibi çağdaş dillere de (-logy, -logie, -logia, -logía, -loji, vb.) bire bir geçmiştir. (-logy’yi daha detaylı incelemek isteyenler için bkz. OED’deki açıklama) τεχνολογία tıpkı ϕιλοσοϕία gibi, Yunancanın derin ve baskın kavram/duyuş zenginliğinin bir göstergesi olarak, birçok dilde başka bir kelimeyle karşılanmamış, bire bir alınmıştır, Türkçe dahil.
Sonuç itibariyle teknoloji ya da Yasin’in dediği gibi sadece logy (başında “-” var mı yok mu bilmiyoruz) “bilginin üst üste konarak evrim geçirmesi” değil, en basit tabirle, Yunanca orjiniyle “bilginin sistematiği”dir. Hatalı okunması ve değerlendirilmesini doğal karşılıyorum, Yunanca bilmeyenler için yorumlanışı zor bir kavramla karşı karşıyayız. Kaldı ki herhangi bir dildeki kavramı, köküne inmeden yeni bir dilde kavramsallaştırılmaya çalışmak her zaman zor olabilir ama bu, kavramın çevrilip yeniden üretiminde bir gerektir, hele ki bu kavram ideolojinizi tümüyle üzerine inşa ettiğiniz bir terminolojide bulunuyorsa.
De Auctore
Jengiz [at] gmail . com
Dr. C. Cengiz Çevik (Klasik Filolog) - Blog 
