Dr. C. Cengiz Çevik (Klasik Filolog) – Blog
Birtakım filolojik hassasiyetler: Eskiçağ ve günümüze dair kişisel okumalar ::: İstanbul Üniversitesi, Latin Dili ve Edebiyatı bölümü, Dr.
Circulus in demonstrando (Kanıtta döngü)
Safsataların Latince Terminolojisi
[Circulus= çember, döngü; in + abl.= -de; demonstrando (demonstrare fiilinden türemiş isim-fiil / gerundium’un abl. n. hali) = kanıtlama, kanıt; İng. circular argument]
Kanıtlanmak istenen unsurun -bu süreçte- kanıt olarak sunulması safsatasıdır. Sık verilen örneklerden biri şudur: “Uyuşturucu kullanmak yasalara aykırıdır. Yasalara aykırı davranmamalıyız (bu kötüdür). Yasalara aykırı davranmamamız gerektiği için, uyuşturucu kullanmamamız gerekir, işte bu yüzden uyuşturucu kullanmak yasalara aykırıdır.” (kaynak)
Bu safsatayı oluşturan ve etkili kılan temel husus, kanıtlanmaya çalışan şeyin faydalı olduğunu düşünme eğilimidir. Bu eğilim karşıdaki kişiye safsatanın temelde savunduğu şeyi tartışma imkanı tanımaz, temelde “X doğrudur, çünkü X doğrudur” formülüne dayanır. Kant’a göre üç durumda oluşur:
(1) Kişi kanıtlanamaz şekilde doğru ya da apaçık şekilde kesin olan bir şeyi kanıtlamak istediğinde;
(2) Kişi kanıtlanamaz şekilde yanlış olan önermeleri kanıtlamak istediğinde (her iki durumda da “kanıtta döngü” her daim kaçınılmazdır);
(3) Kişi bir kanıt sunmadan önce (zaten) kanıtlanamaz olan bir önermenin doğruluğundan emin olup, ardından bir kanıt sunduğunda (dolayısıyla bir kanıtta döngü her daim yavaşça yaklaşabilir.) (Kant, Lectures on Logic, Cambridge University Press, 2004, s.234 [the Blomberg Logic bölümünde]) Tragedyadaki suç örneğini işlersek, Othello’nun ölümü yaptıklarının cezası değildir; zira ceza bilinçli bir kötülüğü sonlandırıyor olmalıdır, bir hüküm olmaktan öte.
Dolayısıyla trajik suç trajik bir olayın bir koşulu değildir, böyle olsaydı, ortaya bir kanıtta döngü çıkardı (A. B. Coffin, The Questions of Tragedy, Edwin Mellen Press, 1991, s.125).
Ayrıca bkz. Petitio principii (İlkenin talebi)
De Auctore
Jengiz [at] gmail . com
